هشدار فرونشست زمین در البرز - مجله سرگرمی

در نامه سازمان نقشه برداری کشور آمده است: محدوده تحت تأثیر پدیده فرونشست در البرز حدود 700 کیلومترمربع است و بیشترین نرخ فرونشست سالانه قابل توجه به میزان 29 سانتی متر در سال، مربوط به زمین های زراعی جنوب اتوبان کرج- قزوین در محدوده روستای حاجی آباد است. در ادامه این نامه عنوان شده است: محدوده فرونشست به منطقه شهری حسین آباد مهرشهر با نرخ سالانه 18 سانتی متر در سال نیز رسیده است. در محدوده نظرآباد، ماهدشت و کمال شهر نیز این نرخ به ترتیب به 4 و 48 سانتی متر در سال نزدیک شده است. این پدیده که اصلی ترین دلیل آن کاهش آب های زیرزمینی است، تنها به روستاها محدود نمی گردد و در این نامه عنوان شده که فرونشست به مناطق شهری استان هم سرایت نموده است. به گفته سازمان نقشه برداری کشور، فرونشست در حسین آباد مهرشهر به 18 سانتی متر در سال رسیده و به ترتیب در محدوده نظرآباد 4 سانتی متر، ماهدشت 5 سانتی متر و کمال شهر 8 سانتی متر در سال وسعت خود را افزایش داده است.

• تهدید در مناطق شهری

سرپرست پایش آمار فرونشست البرز رقم 29سانتی متری فرونشست در استان را تایید می نماید و می گوید: 29سانتی متر فرونشست در سال که برای البرز عنوان شده، بیشترین نرخ در این منطقه است و در مناطق شهری مثل حسین آباد مهرشهر این رقم 18 سانتی متر در سال است. عبدالرضا سعادت می افزاید: نهادهای مسئول در البرز آمار و هشدار سازمان نقشه برداری را جدی نمی گیرند، در حالی که فرونشست در مناطق شهری می تواند بسیار خطرناک باشد و در این زمینه ما فقط می توانیم آمار و به سازمان های مختلف هشدار دهیم که چه اتفاقاتی در حال رخ دادن است. وی در پاسخ به این سوال که خطر آمار اعلام شده در البرز چقدر جدی است، می گوید: نرخ های 5 و 6 سانتی متر به بالا ارقام خطرزا به شمار می آیند، اما نرخی که سازمان نقشه برداری اعلام می نماید تنها یک عدد است و این که این رقم چقدر می تواند خطرساز باشد، به ریزدانه یا درشت دانه بودن خاک بستگی دارد و آن هم باید توسط سازمان زمین شناسی اعلام گردد.

وی ادامه می دهد: در خصوص جنس خاک مناطقی در البرز که نرخ فرونشست در آنها اعلام شده به سازمان زمین شناسی هم اطلاع داده ایم تا جنس دانه بندی خاک را در منطقه آنالیز کند؛ بنابراین شدت خطر در البرز بستگی به تصمیمات سازمان زمین شناسی خواهد داشت.

سرپرست پایش آمار فرونشست البرز با اشاره به تاثیر برداشت های بی رویه از سفره های زیرزمینی در فرونشست خاک، می افزاید: خشکسالی و جنس خاک هم در این پدیده موثر هستند، هر چند که برداشت از سفره های زیرزمینی در بخش زراعی از مهم ترین عوامل به شمار می رود. هر چند تاثیری کهفرونشست در مناطق زراعی دارد کمتر از مناطق شهری و نامحسوساست.

سعادت ادامه می دهد: به طور کلی عددهای اعلام شده نگران نماینده اند و در خطرآفرین بودن این نرخ به ویژه در مناطق شهری تردیدی نیست، به خصوص این که آمارها درباره منطقه شهری البرز برای اولین بار است که منتشر می شوند. وی درباره خطراتی که با وقوع این پدیده مناطق شهری را تهدید می نماید، می گوید: پدیده فرونشست در شهرها باعث سست شدن پایه های ساختمان ها می گردد، ضمن این که مخاطراتی را هم برای تاسیسات شهری به وجود خواهد آورد.

سعادت با اشاره به عواملی که می تواند از پیشرفت فرونشست جلوگیری کند، می گوید: با توجه به این که بعضی از عوامل در بروز فرونشست طبیعی هستند و بعضی غیرطبیعی، نمی توان به صورت صددرصد درمقابل این پدیده ایستاد، زیرا جنس خاک را نمی توان در منطقه تغییر داد، اما درباره عوامل غیرطبیعی که مهم ترین عامل در موضوع فرونشست هستند، می توان با تغییر الگوی مصرف آب در زمین کشاورزی به کاهش پیشرفت آن یاری کرد.

• راهکاری برای نفوذ آب به آبخوان ها

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری البرز با بیان این که بیلان منفی آب های زیرزمینی کشور باعث فرونشست یک میلیون هکتار از عرصه های کشور در مناطق مختلف شده است می گوید: این موضوع می تواند نتیجه مدیریت غلط منابع آبی به ویژه حفر چاه های مجاز و غیرمجاز باشد که هر روز آشکارتر می گردد. حامد فرضی می افزاید: با وجود این که مطالعه و اندازه گیری در این بخش وظیفه ما نیست، اما می توان گفت در پهنه هایی از دشت های البرز، متوسط فرونشست تا 10 سانتی متر در سال و با نرخ بیشینه موضعی تا 20 سانتی متر است که در مقایسه با نرخ مجاز نیم سانتی متر در سال، دشت های استان دارای وضعیت بحرانی از نظر پدیده فرونشست هستند.

وی با بیان این که میزان نشست زمین در ساوجبلاغ 23 سانتی متر است و در دشت اشتهارد که یکی از مناطق اصلی فرونشست استان است، سالانه حدود یک متر سطح آب زیرزمینی پایین می رود، ادامه می دهد: اگر یک متر کاهش ضخامت آب در آبخوان ها را در وسعت دشت منحصربه فرد اشتهارد ضرب کنیم، حجم آب کاهشی سالانه در این دشت، عدد تاسف آوری خواهد شد که جا دارد به صورت جدی و اورژانسی در خصوص آن تصمیم گیری گردد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری البرز از فرونشست به عنوان زلزله خاموش یاد می نماید و می گوید: آخرین حد بیابان زایی نشست زمین است که بازگشتی ندارد. برنامه ریزی در این زمینه فقط برعهده یک دستگاه و یا یک بخش نیست، بلکه سایر بخش ها و دستگاه های مرتبط نیز باید تعامل نمایند. مردم هم در این بخش حلقه مفقوده هستند، چراکه اگر مردم، کشاورزان و باغداران به عمق فاجعه پی نبرند، راه به جایی نخواهیم برد. به گفته وی، یکی از اصلی ترین استفاده ها از آب های زیرزمینی در بخش کشاورزی است، چراکه بیش از دوسوم مزارع کشاورزی به صورت سنتی آبیاری می شوند که 70 درصد آب موجود در این شیوه آبیاری هدر می رود.

فرضی با اشاره به وظایف اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری در این بخش می گوید: عملیات آبخیزداری یکی از روش هایی است که می تواند میزان نفوذ آب به زمین را افزایش دهد که البرز از دهه 40 در این زمینه پیشرو بوده، به طوری که قبل از ساخت سد کرج اقدامات آبخیزداری در بالادست سد اجرا شده است. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری البرز با اشاره به تنوع عملیات آبخیزداری، ادامه می دهد: سدهای سنگی، ملاتی، بتنی، تراس بندی تا کپه کاری و جنگل کاری از اقداماتی است که انجام می گردد تا آب در سطح زمین جاری نگردد و فرصت نفوذ به داخل زمین را داشته باشد.

فرضی اضافه می نماید: سال گذشته اعتبارات چشمگیری در حوضه آبخیزداری داشتیم و سال جاری هم 43 میلیارد ریال برای انجام عملیات آبخیزداری از محل اعتبارات ملی در نظر گرفته شد که در 62 هزار هکتار از اراضی استان انجام خواهد شد، اما باید به این که نکته توجه داشت که وقتی منطقه ای فرونشست می نماید، دیگر امکان نفوذ آب به آن منطقه وجود ندارد.

• تشکیل کارگروه در استانداری

سرپرست دفتر فنی، امور عمرانی و حمل ونقل ترافیک استانداری البرز در پاسخ به این که آیا از سوی استانداری اقدامی برای بحران فرونشست زمین اجرا شده است یا خیر، می گوید: در هر نقطه ای که فرونشست وجود داشته و مسئله ای به وجود آمده است، اکیپ هایی اعزام شده اند، اما این که به صورت گسترده در این زمینه اقدامی گردد، هنوز اتفاق نیفتاده است. غلامحسین سلمانی با بیان این که در رابطه با فرونشست استان باید مطالعات کارشناسی صورت بگیرد، می افزاید: با توجه به صحبت هایی که در هفته های اخیر درباره فرونشست عنوان شده است، تشکیل کارگروه در این زمینه جزو اولویت های برنامه های استانداری خواهد بود تا اقدام اساسی و کارشناسی در این حوزه صورت بگیرد.

• تاثیر کشاورزی سنتی در بحران فرونشست

مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی البرز با بیان این که 70 درصد زمین های کشاورزی و باغ های استان به روش سنتی آبیاری می شوند، می گوید: تاکنون 30 درصد از زمین های کشاورزی استان به سیستم های آبیاری مجهز شده است که شامل 16 هزار هکتار می گردد. حجت الله رضایی می افزاید: سال جاری هم تجهیز 4 هزار هکتار زمین به آبیاری مدرن در قالب یارانه های مختلف و با یاری کشاورزان در دستور کار واقع شده است.

وی با بیان این که با توجه به کمبود منابع آبی، ضرورت تبدیل آبیاری سنتی و غرقابی در کشاورزی به روش های نوین آبیاری بیش از پیش در استان احساس می گردد، ادامه می دهد: سال جاری به دلیل افزایش قیمت لوازم، لوله ها و اتصالات آبیاری، استقبال کشاورزان از این طرح کمتر شده؛ البته وام هاییبرای کشاورزان از 8 تا 13 میلیون تومان در نظر گرفته شده است که می تواند یاریی برای کشاورزان باشد.

به گفته وی، اجرای انواع روش های نوین آبیاری، پوشش انهار سنتی استان به انواع لوله گذاری و پوشش بتنی، لایروبی، مرمت و کول گذاری قنوات، تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی و یکپارچه سازی اراضی استان از سیاست های مدیریت آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان البرز است، اما برای حفاظت از آب های زیرزمینی باید مردم و کشاورزان هم به یاری ما بیایند، چراکه به تنهایی نمی توان راه به جایی برد.

• چاه های غیرمجاز؛ قاتل آب های زیرزمینی

استفاده بی رویه از منابع آبی زیرزمینی عامل اصلی فرونشست استان عنوان شده است. زخم سفره های زیرزمینی در البرز آنچنان عمیق و دردناک است که به این سادگی قابل التیام و درمان نیست. مدیر مطالعات آب منطقه ای البرز با بیان این که علت اصلی فرونشست در دشت ها و آبخوان ها افت تراز آب های زیرزمینی است می گوید: هر سال دشت ها فرونشست دارند. دشت های البرز نیز از این قاعده مستثنی نیستند و می توان گفت آب های زیرزمینی سالانه یک متر افت دارد.

سعید نقدی می افزاید: در مناطقی فرونشست استان سالانه 2 تا 3 سانتی متر است، اما در مناطقی از استان مانند نظرآباد و جنوب هشتگرد پهنه های وسیعی داریم که حتی تا 30 سانتی متر هم فرونشست داشته اند. وی با بیان این که این فرونشست ها برای زیرساخت ها و سازه های روستاها، جاده ها، نیروگاه ها و... می تواند خطرات زیادی داشته باشد، می افزاید: موضوعی که به ظاهر تعیین نیست این است که بعد از فرونشست، مرگ آبخوان ها اتفاق می افتد و هرقدر هم بارندگی وجود داشته باشد فضایی برای ورود آب وجود نخواهد داشت.

مدیر مطالعات آب منطقه ای البرز ادامه می دهد: درواقع اگر سفرهای آب زیرزمینی از حالت الاستیک که قابلیت جذب آب دارد، به حالت پلاستیک درآید، دیگر توان نفوذ و ذخیره آب را نخواهد داشت و این برای آیندگان که از وجود منابع آب بی بهره خواهند بود بسیار خطرناک است. وی تعداد بالای چاه های غیرمجاز در استان را عامل اصلی هدررفت منابع آبی عنوان می نماید و ادامه می دهد: گسترش اراضی ای که با آب آشامیدنی آبیاری می شوند و افزایش باغ ها و ویلاها در استان باعث شده چاه ها افزایش پیدا نمایند. تاکنون 11 هزار و 450 حلقه چاه غیرمجاز در البرز شناسایی شده است و از این تعداد 2038 حلقه چاه غیرمجاز در ماه های اخیر مسدود شده است. البته باید بگویم کنترل و برخورد با آنها کار دشواری است که به هر صورت در حال اجرا است. نقدی اضافه می نماید: توقیف تجهیزات حفاری غیرمجاز، تهیه و نصب دستگاه های کنتور هوشمند، ایجاد تشکل های آب بران و حمایت از این تشکل ها، ایجاد و استقرار بازار محلی آب و ساماندهی شرکت های حفاری از دیگر اقدامات اجرا شده برای حفاظت از منابع آبی است.

وی با اشاره به این که بیشترین حجم استفاده از آب استان در بخش کشاورزی است، می گوید: 73 درصد آب استان البرز در بخش کشاورزی، 4 درصد در بخش صنعت و 23 درصد در بخش آشامیدنی استفاده می گردد. مدیر مطالعات آب منطقه ای البرز می افزاید: در سال های اخیر اراضی استان چندکشتی شده و از سوی دیگر البرز قطب فراوری صیفی جاتی همچون کاهو شده که مصرف آب بالایی دارند و جهاد کشاورزی باید سیاستی در پیش بگیرد که محصولات مناسب و کم آب بر در استان کشت گردد. نقدی در پاسخ به این که شهرک های صنعتی چقدر در استفاده از آب های زیرزمینی نقش دارند می گوید: با توجه به جمعیت بالای استان ظرفیت اشتغال در البرز زیاد است و از همین رو صنایع بسیاری مشغول فعالیت هستند، اما مصرف آب البرز در بخش صنعت حدود 4 درصد است و صنایع استان اغلب کم آب بر هستند که آنها نیز باید به وسیله بازچرخانی آب در صرفه جویی و استفاده بهینه مشارکت

داشته باشند.

وی با بیان این که سازمان آب منطقه ای البرز برای جلوگیری از فرونشست و حفاظت از آب های زیرزمینی اقدامات تعادل بخشی را در دستور کار واقع شده است، اضافه می نماید: مطالعه و اجرای طرح های آبخیزداری، خرید و انسداد چاه های کم بازده کشاورزی، جایگزینی پساب تصفیه خانه های فاضلاب با چاه هایکشاورزی در دشت های ممنوعه و بحرانی، اجرای طرح تغذیه مصنوعی و پخش سیلاب در دشت های ممنوعه از دیگر اقدامات اجرا شده در بخش منابع آبی البرز است.

نقدی می افزاید: به وسیله طرح های تغذیه و حوضچه های مصنوعی می توان آب بارندگی ها را به آبخوان ها برگرداند و مانع از هدررفت سیلاب ها و بارندگی ها شد. بحت فرهنگی در حوزه تعادل بخشی پررنگ است. وی با تاکید بر لزوم همکاری همه دستگاه ها، سازمان ها و نهادها و مشارکت مردم در حوزه حفظ و صیانت از آب های زیرزمینی می گوید: فرونشست باید یک هشدار باشد تا از همین حالا به فکر منابع آب باشیم. از طرفی خط مشی و سیاست آب منطقه کنترل وضعیت است، اما آب منطقه ای به تنهایی نمی تواند کاری انجام دهد و سازمان های ذیربط مانند جهاد کشاورزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و ... هم باید مشارکت نمایند و مردم نیز به عنوان کسانی که نقش اصلی را در این حوزه دارند به یاری ما بیایند.

dorezamin.com: دور زمین | سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده! تور لحظه آخری، تور ارزان، اروپا، تور تایلند، تور مالزی، تور دبی، تور ترکیه